اختلالات اضطرابی

اختلالات اضطرابی

اضطراب هشداری است مبنی بر اینکه خطری در راه است تا فرد بتواند برای مقابله با آن اقداماتی به عمل آورد. بنابراین اضطراب خطری بیرونی یا درونی را اعلام می کند و موجب حفظ حیات می شود اما هنگامی که اضطراب در زندگی روزمره به صورت غیرمنطقی و تشدید یافته باشد، به یک اختلال تبدیل می شود.
عمده ترین اختلالات اضطرابی عبارتند از:
اختلال پانیک (به تنهایی یا توأم ب آگورافوبیا)، فوبی اختصاصی و فوبی اجتماعی، اختلال وسواسی- اجباری OCD، اختلال استرس پس از سانحه PTSD، اختلال اضطرابی GAD، اختلال فشار روانی حاد 

۱/ فوبی

اصطلاح فوبی به معنای ترس افراطی از یک موضوع، شرایط یا موقعیت خاص و معین است.
فوبی بنا به تعریف عبارت است از ترس غیرمنطقی که موجب اجتناب آگاهانه از موضوع، فعالیت، موقعیت هراس آور شود.
وجود عامل هراس آور یا انتظار آن می تواند رنج و عذابی شدید در فرد مبتلا ایجاد کند، درحالی که خود او نیز به افراطی بودن این واکنش واقف است. این واکنشها ممکن است به حملات پانیک وابسته به موقعیت یا مرتبط با موقعیت تبدیل شوند. واکنشهای هراس گونه معمولاً توانایی فرد را برای انجام کارکردهای معمول زندگی به هم می زند؛ البته این مسئله همیشه هم صادق نیست (مثل ترس از عنکبوت ها)

روشهای درمان بیماری

روان درمانی
شناخته ترین و مؤثرترین راه درمان فوبی ها، رفتاردرمانی است. رایج ترین نوع رفتار درمانی به کارگرفته شده در درمان فوبی ها حساسیت زدایی تدریجی است. سایر فنون رفتاری عبارتند از: مواجه سازی با محرک هراس آور به صورت تصوری یا حساسیت زدایی واقعی. روان درمانی های تحلیلی- حمایتی و خانواده درمانی نیز مفید می باشند

دارو درمانی
داروهای مؤثر در درمان فوبی اجتماعی عبارتند از: ۱- مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین ( SSRI ) 2- بنزودیازپین ها ( نظیر آلپرازولازوم و کلونازپام ) ۳- ونلافاکسین ۴- بوسپیرون

۲/ اختلال  وسواسی- اجباری

خصیصه اصلی اختلال وسواسی-اجباری (OCD) وجود وسواس یا اجبارهایی مکرر و شدید است که رنج و عذاب قابل ملاحظه ای برای فرد ایجاد می کند. این وسواس یا اجبارها سبب اتلاف وقت می شوند و اختلال قابل ملاحظه ای در روند معمول و طبیعی زندگی، کارکرد شغلی، فعالیتهای اجتماعی یا روابط فرد ایجاد می کنند.
بیمار مبتلا به اختلال وسواسی-اجباری ممکن است فقط وسواس فکری، اجبار یا هردوی آنها را باهم داشته باشد.
وسواس عبارت است از: فکر، احساس، اندیشه یا حسی تکراری و مزاحم.
برخلاف وسواس (Obsession) که یک فرایند ذهنی است، اجبار (Compulsion) نوعی رفتار است. اجبار رفتاری آگاهانه، معیارمند و تکراری است، نظیر شمارش، وارسی یا اجتناب. بیمار مبتلا به این اختلال از غیرمنطقی بودن وسواسش آگاهی دارد اما به صورت ناخواسته این رفتار را انجام می دهد.
وسواس باعث افزایش اضطراب در فرد می شود. با انجام اجبار، اضطراب فرد بیمار تخفیف و تقلیل می یابد و اگر بیمار دربرابر انجام اجبار مقاومت کند، اضطرابش افزوده می شود. اختلال وسواسی-اجباری، چهار الگوی عمده دارد:
۱- آلودگی: وسواس آلودگی و به دنبالش شست وشو یا اجتناب اجبارگونه از چیزی که فرد گمان به آلوده بودن آن دارد، شایع ترین الگوی وسواس می باشد.
۲- تردید مرضی: دومین الگوی شایع وسواس تردید است که به دنبالش اجبار به صورت وارسی روی می دهد. مثلاً فرد می ترسد که مبادا اجاق را خاموش یا در را قفل نکرده باشد.
۳- افکار مزاحم: سومین الگوی شایع وسواس است که فرد صرفاً افکاری وسواسی و مزاحم بدون هیچ گونه عمل اجبارگونه داشته باشد. این نوع وسواس معمولاً افکاری تکراری درباره نوعی عمل جنسی یا پرخاشگرانه است که به نظر خود فرد، شرم آور است.
۴- تقارن: لزوم رعایت تقارن یا دقت وسواسی موجب کندی اجبارگونه در فرد می شود. مثلاً بیمار ساعت ها وقت لازم دارد تا صورتش را اصلاح کند.

روشهای درمان بیماری

روان درمانی
رفتار درمانی به خصوص با استفاده از تکنیک مواجهه و بازداری از پاسخ ( Exposure + Response Preuention ) روش مؤثری در درمان OCD است. در این روش بیمار با موردی که نسبت به آن وسواس دارد (مثلاً آلودگی) مواجه می شود و از عکس العمل بیمار (مانند شست وشو) ممانعت به عمل می آید و کارایی معادل دارو درمانی دارد. سایر انواع روان درمانی در مورد OCD عبارت است از: درمان شناختی- رفتاری (CBT) و درمان روان تحلیلگری

دارو درمانی
مفیدترین داروها برای OCD مهارکننده های اختصاصی بازجذب سروتونین یا SSRLها، شامل: فلوئوکستین (Prozac)، فلووکسامین، پاروکستین، سرترالین و کلومی بیرامین هستند.

۳/اختلال استرس پس از سانحه PTSD

اختلال استرس پس از سانحه عبارت است از مجموعه ای از علایم که در پی مواجهه با عامل فشار آسیب زای بسیار شدید پیدا می شود. این مواجهه می تواند به صورت دیدن، حضور یا شنیدن باشد. فرد به صورت ترس و درماندگی به این تجربه پاسخ می دهد، واقعه را دائماً در ذهن خود مجسم می کند، درعین حال می خواهد از یادآوری آن اجتناب کند. علایم مزبور باید لااقل یک ماه طول کشیده باشد و بر حوزه های مهمی از زندگی بیمار مانند خانواده و شغل او تأثیر گذاشته باشد.

روشهای درمان بیماری

روان درمانی
رهیافت های عمده ای که در مواجهه با این اختلال در پیش گرفته می شود، حمایت، تشویق بیمار برای بحث درباره واقعه مزبور و آموختن انواع و اقسام مکانیسم های مدارا (نظیر آرام سازی عضلات) به اوست.

دارو درمانی
مهار کننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) نظیر سرترالین و پاروکستین به دلیل کارایی، قابل تحمل بودن و بی خطر بودنشان، خط مقدم درمان PTSD را شامل می شوند. داروهای SSRI علایم مربوط به تمام گروههای علامتی PTSD را کاهش می دهند و علاوه بر رفع علایمی که مشابه افسردگی یا سایر اختلالات اضطرابی هستند، در بهبود علامتهایی که منحصر به PTSD می باشند نیز مؤثرند.

۴/ اختلال فشار روانی حاد

اختلال فشار روانی حاد به مقدار زیادی شبیه PTSD است، جز اینکه علایمش از طرف چهار هفته پس از واقعه پیدا می شود و به مدت ۲ روز تا ۴ هفته طول می کشد.
فشاری که موجب PTSD یا اختلال فشار روانی حاد می شود، به قدری ناتوان کننده است که تقریباً هرکسی را از پا در می آورد. این فشار می تواند از تجربه جنگ، شکنجه، بلاهای طبیعی، حمله، تجاوز و سوانح جدی نظیر تصادف با ماشین و آتش سوزی ساختمان ناشی شده باشد. افراد واقعه آسیب زا را در رویا و نیز افکار روزانه خود مجداً تجربه می کنند، از هر چیزی که واقعه را به خاطرشان بیاورد، قاطعانه دوری می کنند و دچار گرفتگی پاسخدهی، همراه با حالت بیش برانگیختگی هستند. سایر علایم عبارت است از افسردگی، اضطراب و مشکلات شناختی نظیر ضعف تمرکز.

روشهای درمان بیماری

روان درمانی
رهیافت های عمده جهت مواجهه با این اختلال، حمایت، تشویق بیمار برای بحث درباره واقعه مزبور و آموختن انواع مکانیسم های مدارا (نظیر آرام سازی عضلات) می باشد.

دارو درمانی
مهار کننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) نظیر سرترالین و پاروکستین به دلیل کارایی، قابل تحمل بودن و بی خطر بودنشان، خط مقدم درمان PTSD را شامل می شوند. داروهای SSRI علایم مربوط به تمام گروههای علامتی PTSD را کاهش می دهند و علاوه بر رفع علایمی که مشابه افسردگی یا سایر اختلالات اضطرابی هستند، در بهبود علامتهایی که منحصر به PTSD می باشند نیز مؤثرند.

۵ . اختلال پانیک

مشخصه اصلی اختلال پانیک، وقوع خود به خود و غیره منتظره حملات پانیک است که شامل حملات و دوره های مجزای ترس شدید هستند. فراوانی بروز حملات از چند نوبت در روز تا صرفا تعداد انگشت شماری حمله در یک سال فرق می کند.
نخستین حمله پانیک اغلب کاملاً خود به خود است. اما گاه حمله های پانیک به دنبال آشفتگی، فعالیت بدنی، فعالیت جنسی یا آسیب هیجانی متوسطی روی می دهند. وقتی حمله پانیک آغاز می شود، علایمش در عرض ده دقیقه به سرعت تشدید می شود. علایم روانی عمده این بیماری عبارتند از، ترس مفرط و احساس قریب الوقوع بودن مرگ و نابودی. بیمار غالباً نمی تواند علت ترس خود را بیان کند. ممکن است دچار اغتشاش شعور شود و در تمرکز اشکال پیدا کند. برخی نشانه های جسمی حمله پانیک عبارت است از افزایش ضربان قلب، احساس تپش قلب، تنگی نفس و تعریق. بیمار اغلب می کوشد محلی را که در آن قرارگرفته است ترک کند تا از کسی کمک بگیرد. حمله عموماً بیست دقیقه و ندرتاً بیش از یک ساعت طول می کشد.
بیمار ممکن است در حین حمله دچار مسخ شخصیت (depersonalization)یا مسخ واقعیت (derealization) شود.
علایم حمله پانیک ممکن است سریع یا به تدریج برطرف شود. گاه بیمار در فاصله حملات از ترس اینکه حمله دیگری به سراغش بیاید، دچار اضطراب انتظار می گردد.
نگرانی جسمی از مرگ به دلیل مشکل قلبی یا تنفسی ممکن است کانون اصلی توجه بیمار در حین حلمه پانیک باشد. گاه بیمار فکر می کند تپش قلب و درد قفسه سینه اش نشانه آن است که دارد می میرد. حدود ۲۰% از بیماران در حین حمله دچار حلمه های افتش (سنکوپ) می شوند. این بیماران افراد جوان ۲۰ تا ۳۰ ساله هستند که به بخش فوریت ها مراجعه می کنند و با اینکه از نظر جسمی سالم اند، اصرار می کنند که دچار حمله قلبی شده اند و دارند می میرند.
اختلال پانیک اغلب با آگورافوبیا (گذرهراسی) همراه است. در آگورافوبیا، بیمار از هر موقعیتی که در آن دست یابی به کمک مشکل باشد، سرسختانه اجتناب می کند. آنها دوست دارند در اماکنی مثل خیابان های شلوغ، مغازه های پرازدحام، فضاهای سربسته (مانند زیرپل و آسانسور) و وسایل نقلیه در بسته (مانند مترو، اتوبوس یا هواپیما) یکی از دوستان یا اعضای خانواده همراهیشان کنند.

روشهای درمان بیماری

دارو درمانی
آلپروزولام و پاروکستین، از داروهای مورد استفاده در درمان اختلا پانیک هستند. درمان شناختی- رفتاری با گروه درمانی و خانواده درمانی به بیمار و خانواده اش کمک می کند که خود را با واقعیت وجود این اختلال در فرد بیمار و مشکلات روانی- اجتماعی ناشی از آن سازگار سازند.